Κηδείες στην εποχή του κορωνοϊού: Τι άλλαξε;

Πώς άλλαξε ο κορωνοϊός τον τρόπο που πενθούμε;

Το όριο των παρευρισκόμενων σε μια κηδεία είναι 9 άτομα, μαζί με τους ιερείς και ψάλτες του ναού. Οι τελετές είναι πιο μικρές σε διάρκεια, απαγορεύεται η παραμονή των οικείων στο νεκροστάσιο πριν από την τελετή, η πομπή προς την εκκλησία, καθώς και τα συλλυπητήρια στην οικογένεια -και φυσικά, οι δεξιώσεις μετά την ολοκλήρωση της τελετής. 

Μπορεί να είχε προβλεφθεί και στα 2 lockdown ειδικός κωδικός μετακίνησης για τη μετάβαση σε κηδεία, όμως, υπήρχαν αρκετοί οικείοι οι οποίοι δεν μπορούσαν να μετακινηθούν, καθώς διέμεναν αρκετά μακριά από τον τόπο τέλεσης της τελετής, ακόμη και στο εξωτερικό. Για όλους αυτούς, γραφεία τελετών τόσο στην Ελλάδα όσο και το εξωτερικό -κυρίως στην Ιταλία και τις ΗΠΑ που το πρώτο κύμα ήταν ιδιαίτερα σφοδρό- μετέδιδαν τις τελετές μέσω live streaming. 

Αυτή η πρακτική, ωστόσο, όπως υποστηρίζουν ψυχολόγοι, κάθε άλλο παρά απαλύνει τον πόνο. «Ένας από τους πιο δοκιμασμένους τρόπους αντιμετώπισης του πένθους διαχρονικά είναι να βρίσκεσαι μαζί με άλλους ανθρώπους που επίσης πενθούν. Τώρα, πρέπει να αντιμετωπίσουμε τη θλίψη που νιώθουμε, κοινωνικά απομονωμένοι και μακριά από τη θαλπωρή των φίλων και της οικογένειάς μας» υποστηρίζει η ψυχολόγος Sherry Cormier στο American Psychological Association. 

«Κανονικά, θα μπορούσαμε να πιάσουμε το χέρι ενός φίλου μας, να συζητήσουμε, να επιβεβαιώσουμε τους δεσμούς που μας ενώνουν. Όταν τα κάνουμε όλα αυτά, μαλακώνει το αίσθημα της απώλειας» συνεχίζει ο Robert Neimeyer, διευθυντής του Portland Institute for Loss and Transition και ομότιμος καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μέμφις. 

Νεκροψίες και νεκροτομές σε θύματα από κορωνοϊό δεν πραγματοποιούνται. Η Ελληνική Ιατροδικαστική Εταιρία μάλιστα, εξέδωσε σχετική ανακοίνωση τον περασμένο Μάρτιο μετά την εμφάνιση των πρώτων κρουσμάτων στη χώρα, συνιστώντας την αποφυγή τους υπό τον φόβο εξάπλωσης του ιού. Καθώς οι ιοί και τα μικρόβια παραμένουν στο νεκρό σώμα ακόμα και ώρες μετά τον θάνατό του, υπάρχει η πιθανότητα μετάδοσης μέσω των μεταλλικών επιφανειών του νεκροτομείου -κάτι το οποίο θα έθετε σε κίνδυνο την υγεία των εργαζομένων του. 

Οι σχετικές τελετές τις περισσότερες φορές δεν πραγματοποιούνται σε εκκλησίες ή κλειστούς χώρους, αλλά ακριβώς δίπλα στον τάφο του νεκρού, με τους οικείους να φορούν μάσκα και να μένουν σε απόσταση από το φέρετρο. Αρκετοί δήμοι μάλιστα, μετά από υπόδειξη των επιστημόνων, δέσμευσαν συγκεκριμένες εκτάσεις στις άκρες των κοιμητηρίων για την ταφή των θυμάτων του κορωνοϊού. Σύμφωνα, μάλιστα, με τις οδηγίες των ειδικών, η εκταφή τους πρόκειται να πραγματοποιηθεί πολύ αργότερα από το συνηθισμένο, ενδεχομένως και σε μια δεκαετία.

Τα ίδια μέτρα προστασίας ισχύουν και κατά την αποτέφρωση μιας σορού. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι νεκροί δεν συνοδεύονται από οικείους, ενώ όσοι το κάνουν, παραμένουν στο αυτοκίνητό τους, καθώς οι χώροι τελετών είναι κλειστοί.

Ποιες οι επιπτώσεις των μέτρων στη ψυχική υγείων όσων πενθούν;

Η αδυναμία παρουσίας στην κηδεία και της συμμετοχής στην τελετή μαζί με τους οικείους του, ενδέχεται, σύμφωνα με τον κ. Neimeyer, να παρατείνει το πένθος για την απώλεια που βιώνει κάποιος. «Το να βρισκόμαστε δίπλα σε φίλους ή ανθρώπους που πενθούν επίσης μαζί μας, μας βοηθά να παράγουμε ορισμένες ορμόνες όπως την ωκυτοκίνη, την ντοπαμίνη και την σεροτονίνη, οι οποίες μας κάνουν να νιώθουμε καλύτερα». 

Το παρατεταμένο πένθος χαρακτηρίζεται, όπως επισημαίνει, από επίμονη θλίψη και ταυτόχρονη άρνηση του ατόμου να δεχθεί τον χαμό. «Είναι πολύ δύσκολο να κλείσουν οι πληγές μιας απώλειας που έχει επέλθει μ’ αυτό τον τρόπο. Οι άνθρωποι νιώθουν αδύναμοι και υπάρχει μεγάλη απογοήτευση. Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες συμβαίνουν σήμερα οι θάνατοι, μ’ όλα τα άλυτα προβλήματα στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, αποτελούν την “τέλεια καταιγίδα” για την εμφάνιση αυτών των παρενεργειών».