Ο θάνατος στο Ισλάμ

Η ιδέα του θανάτου στο Ισλάμ

Ο θάνατος στο Ισλάμ είναι υψίστης σημασίας. Σύμφωνα με το Κοράνι, το ιερό βιβλίο των Μουσουλμάνων, ο θάνατος δεν είναι κάτι άλλο παρά το πέρασμα από τα εγκόσμια, στην  αιώνια μεταθανάτια ζωή 

Κατά τις αφηγήσεις του Κορανιού, όταν κάποιος πεθαίνει, ένας άγγελος φτάνει πάνω απ’ αυτόν και προσπαθεί να του πάρει τη ψυχή. Αν είχε ακολουθήσει ενάρετη ζωή, τότε η διαδικασία αυτή είναι γαλήνια. Αν όμως υπήρξε αμαρτωλός, τότε είναι ιδιαίτερα επίπονη, καθώς ο άγγελος σφυροκοπά βάναυσα το σώμα του μελλοθάνατου για να τα καταφέρει, κάτι το οποίο του προκαλεί σφοδρούς πόνους. 

Πολλές φορές, μάλιστα, προκειμένου να σιγουρευτούν οι οικείοι για την πίστη του μελλοθάνατου στον Αλλάχ, τον παρακαλούν, λίγο πριν εκείνος αποδημήσει, να εκφράσει την πίστη του σ’ εκείνον ακόμη και ψιθυριστά. Ίσως έτσι λάβει την εύνοιά του, κατά την ώρα της κρίσης. 

Όπως συμβαίνει και στον Χριστιανισμό, οι Μουσουλμάνοι πιστεύουν στην τελική κρίση και το δίπτυχο Παραδείσου - Κόλασης. Οι δοξασίες για το χρονικό σημείο κατά το οποίο συμβαίνει αυτή η κρίση διαφέρει ανά περιοχή και δόγμα, καθώς υπάρχουν αρκετοί οι οποίοι πιστεύουν πως γίνεται ακριβώς μετά τον θάνατο του ανθρώπου και άλλοι στα έσχατα του κόσμου. 

Σύμφωνα με την πρώτη δοξασία, μόλις κάποιον πεθάνει, δύο άγγελοι, ο Μubashshar και ο Bashir, έρχονται σ’ αυτόν και τον ρωτούν τα εξής: 

- Ποια είναι η θρησκεία σου;

- Η θρησκεία μου είναι το Ισλάμ.

- Ποιος είναι ο άνθρωπος που μας αποστέλλει σε εσάς;

- Ο προφήτης του Αλλάχ. 

- Πώς γνώριζες αυτά τα πράγματα;

- Διάβαζα το βιβλίο του Αλλάχ, το πίστεψα και διακηρύσσω ότι αυτό είναι η αλήθεια... Κύριέ μου, κάνε την ανάσταση των νεκρών να έρθει πιο γρήγορα έτσι ώστε να συναντήσω την οικογένειά μου.

Αυτός είναι ο «δρόμος» για τον παράδεισο, ο οποίος περιγράφεται ως ένας ήσυχος, ενάρετος και δροσερός τόπος, ο οποίος μοιάζει σ’ αρκετά σημεία με τον χριστιανικό και τον αρχαιοελληνικό. Αν ο νεκρός δεν καταφέρει να πείσει τους αγγέλους για την πίστη του στον Αλλάχ, τότε παίρνει τον δρόμο για την Κόλαση. Πρόκειται για έναν σκοτεινό τόπο, ο οποίος χωρίζεται σε 7 πατώματα, ανάλογα τις αμαρτίες του πιστού στη ζωή του. 

Όλες οι ψυχές των ανθρώπων βρίσκονται στον Παράδεισο και την Κόλαση ως τα έσχατα του κόσμου. Σύμφωνα με τις δοξασίες του Ισλάμ, κατά την ημέρα της τελικής κρίσης και της ανάστασης νεκρών, ο Αλλάχ κηρύττει την καταστροφή του κόσμου και των έμβιων όντων που ζουν πάνω σ’ αυτό, ενώ οι άγγελοι συγκεντρώνουν όλους τους ανθρώπους της γης, οι οποίοι ασπάζονται το Ισλάμ. 

Η κηδεία στο Ισλάμ

Η φροντίδα του νεκρού είναι, επίσης, πολύ σημαντική στην ισλαμική θρησκεία. Τα στάδια που μεσολαβούν από τη στιγμή του θανάτου μέχρι την ταφή διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή. Ωστόσο, η Σαρία, ο ισλαμικός θρησκευτικός κώδικας επιβίωσης, είναι συγκεκριμένος επί του θέματος. 

Σύμφωνα μ’ αυτόν, η ταφή του νεκρού πρέπει να γίνει σε σύντομο χρονικό διάστημα από τον θάνατό του, καθώς πιθανή καθυστέρηση θα μπορούσε να ενέχει υγειονομικούς κινδύνους για τους οικείους του. 

Το πρώτο στάδιο της φροντίδας του νεκρού σχετίζεται με το πλύσιμο του σώματος με ζεστό νερό, το οποίο γίνεται από συγγενή του ίδιου φύλου, ενώ χρησιμοποιείται ειδικό ύφασμα για να καλυφθούν τα γεννητικά όργανα. 

Αφού ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία, ο νεκρός ντύνεται μ’ ένα λευκό, συνήθως βαμβακερό, ύφασμα και παραμένει στην οικία για μερικές ώρες προκειμένου να τον αποχαιρετήσουν και να εκφράσουν τα συλλυπητήριά τους οι φίλοι του. 

Όλα αυτά τα βήματα συνοδεύονται με ψαλμούς και προσευχές των οικείων για την μεταθανάτια ζωή του νεκρού. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και κατά τη διάρκεια της κηδείας, όταν οι Μουσουλμάνοι διαβάζουν την Salat al-Janazah, μια συλλογική προσευχή για τη συγχώρεση των νεκρών. Μέρος αυτής αποτελεί και η προσευχή του Eid, με τους πιστούς να ψάλλουν το Allahu Akbar ομαδικώς. 

Τους ψαλμούς αυτούς οφείλει να τους ξέρει κάθε Μουσουλμάνος, ωστόσο, σε περιπτώσεις κηδείας είναι συγκεκριμένοι οι άνδρες που τους εκφωνούν. Στους ισλαμικούς πολιτισμούς της Μέσης Ανατολής, μάλιστα, οι γυναίκες δεν μπορούν να ψάλλουν, ενώ σ’ αρκετές περιπτώσεις αποθαρρύνεται και η συμμετοχή τους. Αυτή η απόφαση κρατά τις ρίζες της από την προ-ισλαμική Αραβία, όταν, όπως και στον ελλαδικό χώρο, υπήρχαν μοιρολογίστρες οι οποίες εξέφραζαν τον θρήνο τους με υπερβολικό τρόπο, τραυματίζοντας τον εαυτό τους και σκίζοντας τα ρούχα τους. Ο θρήνος, ωστόσο, σύμφωνα με τον Sahih Bukhari, απαγορεύεται στο Ισλάμ, γι’ αυτό και οι γυναίκες μπορούν να συμμετέχουν σε μια κηδεία υπό τον όρο να μην κλαίνε, και αν το κάνουν όχι σε υπερβολικό βαθμό. 

Οι προσευχές συνεχίζονται και πάνω από τον τάφο του νεκρού, ο οποίος τις περισσότερες φορές είναι ιδιαίτερα απλός. Σύμφωνα με την ισλαμική παράδοση, καθένας από τους παρευρισκόμενους ρίχνει τρεις φορές χώμα στον τάφο, ψέλνοντας ένα στίχο από το Κοράνι ο οποίος αναφέρει χαρακτηριστικά: «Σε δημιουργήσαμε από αυτό (χώμα) και τώρα σε επιστρέφουμε σ’ αυτό και απ’ αυτό θα σε αναστήσουμε για δεύτερη φορά». Ο τάφος τότε κλείνει και σφραγίζεται εσαεί, μιας και η ισλαμική θρησκεία απαγορεύει την εκταφή αλλά και την αποτέφρωση. 

Όσον αφορά το πένθος, σύμφωνα με το σουνιτικό Ισλάμ, κρατά για 3 μέρες, κατά τις οποίες οι στενοί συγγενείς σταματούν να φορούν κοσμήματα ή διακοσμημένα ρούχα και να υποδέχονται επισκέπτες στο σπίτι τους για συλλυπητήρια. Στην περίπτωση των χήρων, το διάστημα αυτό επεκτείνεται στους 4 μήνες και 10 μέρες, κατά το οποίο η γυναίκα δεν μπορεί να παντρευτεί, ούτε να ‘ρθει σε επαφή με άντρες που είναι σε ηλικία γάμου. Αυτό συμβαίνει προκειμένου να επιβεβαιωθεί πως σε περίπτωση που είναι έγκυος, το παιδί είναι του αποθανόντος και όχι κάποιου άλλου άνδρα. Ο συγκεκριμένος νόμος είναι ιδιαίτερα αυστηρός, ωστόσο, μπορεί να παραλειφθεί αν χρειαστεί έκτακτη επίσκεψη σε γιατρό. 

Τι συμβαίνει στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα το μόνο επίσημο νεκροταφείο Μουσουλμάνων βρίσκεται στη Θράκη, λόγω της θρησκευτικής μειονότητας που ζει στην περιοχή εδώ και αιώνες. Όσον αφορά την Αθήνα, παρά τα αιτήματα των μουσουλμανικών ενώσεων, δεν έχει δημιουργηθεί ακόμη και οι ταφές, στην περίπτωση που δεν συμβεί επαναπατρισμός της σορού στη χώρα καταγωγής του πιστού, λαμβάνουν χώρα είτε σε τμήμα του Γ’ Νεκροταφείου Αθηνών για τους αλλόθρησκους, είτε στο Σχιστό. 

Οι συνθήκες που επικρατούν στο μουσουλμανικό νεκροταφείο του Σχιστού, το οποίο βρίσκεται ακριβώς δίπλα στο δρόμο, είναι πολύ κακές. Γι’ αυτό και οι περισσότεροι Μουσουλμάνοι δεν επιθυμούν να ταφούν εκεί, αλλά προσπαθούν να κινήσουν τις διαδικασίες για επαναπατρισμό ή μεταφοράς της σορού στο νεκροταφείο της Θράκης. 

Υπάρχουν αρκετές χώρες οι οποίες αναλαμβάνουν επαναπατρισμούς στη Μέση Ανατολή, ωστόσο, δεν είναι λίγες οι φορές που αυτοί ακυρώνονται λόγω έλλειψης πόρων του κράτους καταγωγής. Σ’ αυτή την περίπτωση, η οικογένεια σε συνεργασία με την κοινότητα του νεκρού στην Ελλάδα αναλαμβάνει να συγκεντρώσει τα χρήματα για τα έξοδα μεταφοράς της σορού. Η διαδικασία αυτή, όμως, κάθε άλλο παρά εύκολη δεν είναι, καθώς το κόστος του επαναπατρισμού μπορεί να ξεπεράσει ακόμη και τα 4.000 ευρώ.

Οι περισσότεροι Μουσουλμάνοι, επίσης, αρνούνται να ταφούν σε νεκροταφεία αλλόθρησκων επειδή ακολουθείται εκταφή, κάτι το οποίο απαγορεύεται στο Ισλάμ. Στην περίπτωση της Δυτικής Θράκης μάλιστα -στην οποία ζουν 120 χιλιάδες Μουσουλμάνοι σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011- εξαιτίας αυτού του θρησκευτικού νόμου, ο κάθε τάφος δεν είναι ατομικός αλλά οικογενειακός, προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες όλων των πιστών.