Τα φανταστικά φέρετρα της Γκάνας
Έχετε φανταστεί πότε φέρετρο το οποίο μοιάζει με ψάρι, παπούτσι ή πολυτελές αυτοκίνητο; Ένα οδοιπορικό στην Άκρα, την πρωτεύουσα της Γκάνας, όπου σχεδιάζονται μερικά από τα πιο ιδιαίτερα και πολύχρωμα φέρετρα στον κόσμο.
Οι πιο πολλοί από μας όταν ακούμε τη λέξη «φέρετρο», το μυαλό μας πάει σ’ εκείνο το αυστηρό ξύλινο κιβώτιο στο οποίο τοποθετείται ο νεκρός για να κηδευτεί και στη συνέχεια να ενταφιαστεί ή να αποτεφρωθεί. Τι συμβαίνει, όμως, όταν αυτά παίρνουν τη μορφή ενός ψαριού, ενός αυτοκινήτου ή ακόμη και ενός παπουτσιού; Την απάντηση αυτή μπορεί να λάβει κανείς μόνο αν ταξιδέψει στην Γκάνα, εκεί που δημιουργούνται τα πιο ιδιαίτερα και εντυπωσιακά φέρετρα του κόσμου.
Το έθιμο αυτό κρατά ήδη από το 1950, ωστόσο, έγινε ευρέως γνωστό σ’ όλο τον πλανήτη τα τελευταία χρόνια, όταν δεκάδες δημοσιογραφικά μέσα, τουρίστες, ακόμη και αρχηγοί κρατών επισκέφτηκαν αυτά τα ξυλουργεία για να θαυμάσουν από κοντά αυτά τα φέρετρα, να παρατηρήσουν τον τρόπο κατασκευής τους και να αγοράσουν κιόλας στην περίπτωση που υπάρχει κάποιο διαθέσιμο. Ένας από αυτούς ήταν και ο Αμερικανός πρώην πρόεδρος Κάρτερ, ο οποίος έκανε δικό του όχι ένα, αλλά δύο απ’ αυτά.
Τα περισσότερα ξυλουργεία βρίσκονται στην πρωτεύουσα της χώρας, την Άκρα, ενώ ονομάζονται Kane Kwei, καθώς αρκετοί Γκανέζοι θεωρούν πως ο εμπνευστής και ο θεμελιωτής αυτού του εθίμου ήταν ο ξυλουργός Seth Kane Kwei.
Σ’ αυτά, λοιπόν, εργάζονται δεκάδες ξυλουργοί, οι οποίοι κόβουν και σμιλεύουν με τα ίδια τους τα χέρια το ξύλο, μέχρι να πάρει την τελική του μορφή. Οι φωτογραφίες που φτάνουν σε μας είναι εντυπωσιακές. Τεχνίτες να τρίβουν για ώρες την επιφάνεια με γυαλόχαρτο και τελικά να ξεπροβάλλει μέσα από το ξύλο η μορφή ενός αεροπλάνου, σπιτιού, πιπεριάς, ή λιονταριού.
Τα φέρετρα κατασκευάζονται από το ξύλο του τοπικού δέντρου wawa, ενώ ο χρόνος που απαιτείται για την ολοκλήρωσή τους ποικίλει από 2 έως 6 εβδομάδες, ανάλογα με το μέγεθος και το είδος κατασκευής. Τις περισσότερες φορές, οι ξυλουργοί δουλεύουν αρκετά φέρετρα παράλληλα, ωστόσο, σε κάποιες περιπτώσεις ασχολούνται με τη δημιουργία ενός και μόνο, ιδιαίτερα αν πρόκειται για τη κηδεία ενός σημαντικού προσώπου της τοπικής κοινωνίας.
Από πού προκύπτει αυτή η ιδιαιτερότητα; Σύμφωνα με τις θρησκευτικές παραδόσεις των Γκανέζων, ο θάνατος ενός ανθρώπου δεν είναι το τέλος αλλά το πέρασμα σε μια ζωή αιώνια και μακριά από τα βάσανα της επίγειας ζωής. Γι’ αυτό και οι κηδείες και οι ψαλμοί των ντόπιων παραπέμπουν περισσότερο σε πανηγύρι παρά στο πρότυπο της δυτικής τελετής που έχουμε όλοι στο μυαλό μας.
Η έμπνευση, μάλιστα, είναι πολύ πιθανό πως προήλθε από τα σκεπαστά φορεία με τα οποία μεταφέρονταν και, ορισμένες φορές, θάβονταν οι αρχηγοί της φυλής των Γκα. Οι πρώτοι που τα χρησιμοποίησαν ήταν οι ιερείς, ωστόσο, ήδη από το 1960 παρατηρείται η διεύρυνση του εθίμου στο κοινό.
Σήμερα, τα συγκεκριμένα φέρετρα δημιουργούνται μόνο κατά παραγγελία, ενώ τα σχέδιά τους είναι κάθε φορά ξεχωριστά και σύμφωνα με τη δουλειά, το κοινωνικό στάτους, τα χόμπι, ακόμη και τον χαρακτήρα του νεκρού που πρόκειται να τοποθετηθεί σ’ αυτό.
Έτσι, στην περίπτωση ενός χωρικού μπορεί να επιλεγεί μια πιπεριά για φέρετρο, ακριβώς επειδή όλη του ζωή ασχολούνταν με την καλλιέργειά της, ενω σ’ εκείνη ενός πλουσίου, ένα αντίγραφο πολυτελούς αυτοκινήτου.
Η τιμή του αγγίζει τις περισσότερες φορές τα 1.000 δολάρια, ένα ποσό ιδιαίτερα υψηλό, τη στιγμή που το μέσο μεροκάματο στη χώρα φτάνει τα 3 δολάρια. Σε συνδυασμό, μάλιστα, με τα υπόλοιπα έξοδα της κηδείας -προσφορά φαγητού και ποτού στους παρευρισκόμενους- υπάρχουν οικογένειες οι οποίες μπορεί να παλεύουν μια ολόκληρη ζωή προκειμένου να μαζέψουν τα χρήματα για την αξιοπρεπή κηδεία του οικείου τους.
Αν, ωστόσο, κριθεί πως η οικογένεια δεν έχει την οικονομική δυνατότητα ν’ αγοράσει το φέρετρο, τότε την ευθύνη αυτή αναλαμβάνει η τοπική κοινότητα, η οποία διενεργεί έρανο για να συγκεντρωθούν τα χρήματα. Αυτό συμβαίνει, καθώς, σύμφωνα με τις θρησκευτικές παραδόσεις των Γκανέζων, η φροντίδα του νεκρού είναι υποχρέωση. Είναι ο τρόπος να τον ευχαριστήσουν και έτσι να λάβουν και την εύνοιά του, καθώς θεωρούν πως οι νεκροί μπορούν να επηρεάσουν τη ζωή τους χρόνια ακόμη μετά τον θάνατό τους.
Οι θρησκευτικές παραδόσεις και τα ξύλινα αυτά κομψοτεχνήματα έχουν τραβήξει το ενδιαφέρον όλου του κόσμου. Χαρακτηριστικό είναι πως μέχρι σήμερα έχουν φτάσει στην Γκάνα για να αγοράσουν τα συγκεκριμένα φέρετρα πολίτες από τουλάχιστον 20 χώρες, ενώ εκατοντάδες είναι οι φοιτητές ξυλουργικής που επισκέπτονται τη χώρα για να δουν με τα μάτια τους τον τρόπο με τον οποίο κατασκευάζονται.
