Φορολογικά Ζητήματα
Η διαχείριση των φορολογικών υποθέσεων προσώπου που πέθανε ξεκινάει άμεσα μετά το θάνατο και για όσο χρόνο απαιτείται -ανάλογα με τα παρεπόμενα κληρονομικά ζητήματα. Οι εγγύτεροι συγγενείς του θανόντος και οι μέσω διαθήκης κληρονόμοι του υποχρεούνται να προβούν στις απαραίτητες ενέργειες ενώπιον της Δημόσιας Οικονομικής Υπηρεσίας (Δ.Ο.Υ.) στην οποία υπαγόταν το φορολογικό πρόσωπο και να τακτοποιήσουν τυχόν προϋπάρχουσες οφειλές και όσες προκύψουν μετά την αποδοχή κληρονομιάς.
Αρχικά, να σημειωθεί ότι η ενημέρωση του φορολογικού μητρώου στη Δ.Ο.Υ. για τον θάνατο του φορολογουμένου πραγματοποιείται πλέον αυτόματα, υπηρεσιακά με ηλεκτρονικό τρόπο, κατά την έκδοση της ληξιαρχικής πράξης θανάτου.
Το Φορολογικό Μητρώο ενημερώνεται από το Μητρώο Πολιτών του Υπουργείου Εσωτερικών, και διακόπτει τις φορολογικές σχέσεις του θανόντος με άλλα πρόσωπα, που εμφανίζονται στο Φορολογικό Μητρώο (σχέση γάμου ή συμφώνου συμβίωσης, σχέσεις εκπροσώπησης άλλου φορολογουμένου και συμμετοχής σε νομικά πρόσωπα και νομικές οντότητες).
Σε συνέχεια της ηλεκτρονικής ενημέρωσης του φορολογικού μητρώου, τα εμπλεκόμενα πρόσωπα που διακόπτουν τη φορολογική τους σχέση μαζί του, λαμβάνουν σχετικό μήνυμα στη θυρίδα τους στο myTAXISnet και κατευθύνσεις σχετικά με το τι πρέπει να πράξουν κατά περίπτωση.
Αυτοπρόσωπη παρουσία στην Δ.Ο.Υ. απαιτείται σε περίπτωση που ο θανών φορολογούμενος ήταν επιτηδευματίας, για να γνωστοποιηθεί η τυχόν εξακολούθηση ή όχι της εμπορικής του δραστηριότητας από τους κληρονόμους του.
Οι φορολογικές υποχρεώσεις των κληρονόμων για απόδοση φόρου κληρονομιάς, εξαρτώνται κυρίως από δύο παραμέτρους: την αποδοχή/αποποίηση κληρονομιάς και την ύπαρξη ή όχι διαθήκης. Περισσότερα γι’ αυτό, στο άρθρο Διαθήκες - Κληρονομικά ζητήματα.
Aν ο κληρονόμος αποποιηθεί την κληρονομιά, πρέπει να υποβάλλει τη δήλωση αποποίησης τις πρώτες 120 ημέρες από τον θάνατο του κληρονομουμένου, και δεν έχει καμία υποχρέωση για υποβολή δήλωσης κληρονομιάς, δήλωσης Ε9 ή καταβολής φόρου κληρονομιάς.
Αν περάσει άπρακτη αυτή η περίοδος, τότε βάσει νόμου θεωρείται ότι αποδέχεται την κληρονομιά και οφείλει να προβεί σε δήλωση αποδοχής της μέσα στους επόμενους 4 μήνες από τη σιωπηρή αποδοχή, αποδίδοντας στην συνέχεια τον φόρο που αναλογεί.
Σε περίπτωση ύπαρξης διαθήκης, αυτή πρέπει να αναζητηθεί στο Ειρηνοδικείο στο οποίο υπάγεται η κατοικία του κληρονομούμενου και, σε κάθε περίπτωση, να προχωρήσει η δημοσίευσή της. Ο συμβολαιογράφος προχωρά στη σύνταξη δήλωσης για την αποδοχή της κληρονομιάς μόνο εφόσον δημοσιευθεί η διαθήκη και ακολουθεί η πληρωμή του φόρου κληρονομιάς στη Δ.Ο.Υ.
Ενώπιον της Δ.Ο.Υ., οι κληρονόμοι θα αναζητήσουν το Πιστοποιητικό ΕΝ.Φ.Ι.Α. με το οποίο θα πιστοποιείται ότι ο κληρονομούμενος είχε ορθά και εμπρόθεσμα υποβάλλει το Ε9 του και έχει πληρώσει τον ΕΝ.Φ.Ι.Α. που αναλογεί στην τελευταία πενταετία προ του θανάτου του. Σε περίπτωση που υπάρχουν εκκρεμότητες, θα πρέπει να διευθετηθούν.
Αρμόδια Δ.Ο.Υ. για την παραλαβή δηλώσεων φόρου κληρονομιάς είναι η Δ.Ο.Υ. της κατοικίας του κληρονομουμένου ή η Δ.Ο.Υ. Κατοίκων Εξωτερικού, αν ο κληρονομούμενος δεν ήταν κάτοικος Ελλάδας.
Σε κάθε περίπτωση, στους κληρονόμους (που δεν προβαίνουν σε αποποίηση) τίθεται προθεσμία 6 μηνών για την υποβολή Δήλωσης Φόρου Κληρονομιάς.
Η προθεσμία αυτή ορίζεται είτε από τον θάνατο του κληρονομούμενου (σε περίπτωση μη ύπαρξης διαθήκης), είτε από τη δημοσίευση της διαθήκης, εφόσον αυτή υπάρχει.
Αν φορολογούμενος πεθάνει στο εξωτερικό και αφήσει περιουσία στην Ελλάδα, η προθεσμία που έχουν οι κληρονόμοι του για να υποβάλλουν τη Δήλωση Φόρου Κληρονομιάς στην Ελλάδα είναι ο ένας χρόνος -από την ημερομηνία θανάτου του κληρονομούμενου (σε περίπτωση μη ύπαρξης διαθήκης), ή την ημερομηνία δημοσίευσης της διαθήκης.
Και στις δύο παραπάνω περιπτώσεις, η προθεσμία μπορεί να παραταθεί για τρεις ακόμα μήνες, με απόφαση του προϊσταμένου της αρμόδιας Δ.Ο.Υ., αν συντρέχουν σοβαροί λόγοι. Έτσι, ενώ τυπικά ο νόμος δεν θέτει χρονικό όριο στη δήλωση αποδοχής κληρονομιάς, συνιστάται η άμεση τακτοποίηση των παραπάνω, καθώς ουσιαστικά η Εφορία περιορίζει τους κληρονόμους στις προαναφερθείσες προθεσμίες (6 μήνες και ένας χρόνος). Παρέλευση των παραπάνω περιόδων χωρίς δήλωση επισύρει φορολογικό πρόστιμο.
Η Δήλωση Φόρου Κληρονομιάς περιλαμβάνει δήλωση όλων των περιουσιακών στοιχείων του θανόντα για τον ορισμό του φόρου που αναλογεί. Κατά περίπτωση, στους κληρονόμους θα ζητηθεί η προσκόμιση των παρακάτω εγγράφων:
- Ληξιαρχική Πράξη Θανάτου.
- Αντίγραφο δημοσιευθείσας διαθήκης (αν υπάρχει διαθήκη).
- Κληρονομητήριο ή πιστοποιητικό της αρμόδιας αρχής περί του είδους και του βαθμού συγγενείας προς τον κληρονομούμενο (Πιστοποιητικό εγγυτέρων συγγενών).
- Πιστοποιητικό του Γραμματέα του Ειρηνοδικείου περί μη δημοσιεύσεως δεύτερης, νεότερης διαθήκης.
- Πιστοποιητικό για την ηλικία του επικαρπωτή, όταν αυτή λαμβάνεται υπόψη για τον προσδιορισμό της αξίας.
- Έγγραφο πληρεξουσιότητας, όπου υπάρχει ορισμός πληρεξουσίου.
- Αποδεικτικό πληρωμής ΕΝ.Φ.Ι.Α. τελευταίας 5ετίας.
Τέλος, στη Δ.Ο.Υ. πρέπει να γίνει και δήλωση φορολογίας εισοδήματος του κληρονομουμένου για το τελευταίο οικονομικό έτος που αυτός βρισκόταν σε ζωή, ακόμα και αν πρόκειται για μία μόνο μέρα του νέου φορολογικού έτους.